Anadoluhisarı; 1395 tarihinde Yıldırım Bayezid tarafından Osmanlı’nın ikinci İstanbul kuşatmasına hazırlığın bir parçası olarak yaptırılmıştır. Hisar, 7.000 m2 ’lik bir alan üzerine, Boğazın iki yakasının en dar noktası olan 660 metre mesafedeki bölgesine inşa edilmiştir. Boğaz geçişi için hayati önem taşıyan alan stratejik bir nokta üzerine kurulmuştur. Aynı durum karşı sahilde İstanbul’un Avrupa yakasında bulunan Rumelihisarı için de geçerlidir. Boğaziçi’nden geçen gemilerin geçişlerini denetim altında tutabilmek amacıyla Anadolu yakasındaki ilk ayağı olarak inşa ettirilmiştir.
Anadoluhisarı, Yıldırım Bayezid tarafından İstanbul’un fethine bir köprübaşı olarak ve Boğaziçi geçişlerini kontrol altında tutmak için yapıldı- ğından, Gözlüce Hisar adıyla da anılmıştır. Fatih Sultan Mehmed döneminde Yenice Kal’a denilmekteydi. Hoca Sadeddin Efendi ise “Akça Kal’a” diye ifade eder. Bunun yanı sıra başka kaynaklarda buranın Güzelce Hisar, Yeni Hisar, Yenice Hisar isimleriyle zikredildiğini de öğrenmekteyiz. Batı kaynaklarında burası Neo-Castrum (Yeni Hisar) adı ile geçmektedir.
Anadoluhisarı, Orta Çağ kale mimarisinin güzel bir örneği olması yanında, Türk askeri mimarisinin İstanbul’daki ilk yapısı ve ilk Türk mahallesine ev sahipliği yapması ile de önem taşır. Göksu Deresi’nin Boğaziçi’ne döküldüğü koyun ağzı üzerindeki yamaca doğru yerleşmiş olan Anadoluhisarı, denizden yaklaşık 6 m yüksekte ve 25 m yüksekliğinde, dört katlı asıl kule ve bunu çevreleyen surları ile bütün Boğaziçi ve Rumelihisarı’na hâkim panoramik bir konuma inşa edilmiştir.
Dört katlı asıl kuleden ayrı Fatih Sultan Mehmed zamanında yapılmış olan üç kule, yarımşar dairelik burçlara sahiptir. Bu burçlardan ikisinin içinde minare merdivenine benzer helezon merdivenler bulunmaktadır. Bugün kuleye girilen güneybatıdaki kapı sonradan açılmıştır.
Anadoluhisarının Yıkım Dönemi
İstanbul’un fethinden sonra Anadoluhisarı da Rumelihisarı gibi askeri önemini büyük ölçüde kaybetmiştir. Karadeniz’den gelen yağmacı Don Volga Kazak akınları sırasında birer imdat ve intikal karakolu olarak gösterdikleri yararlılık da kısa süreli olacaktır.
Rumelihisarı gibi Anadoluhisarı da yüksek rütbeli memurlarla ulemanın, sürgün edilip hapsedildiği kalebentlik cezası ve hapishanesi olarak kullanılmıştır. 30 Ekim 1878 tarihinde Anadoluhisarı’nda meydana gelen büyük hisar yangınında, hisar içerisi ve burçlar bitişiğinde inşa edilen ahşap meskenler de tamamen ortadan kalkacaktır.
Tarihi hisar, yapısıyla bütünleşmiş bu güzelliğini yitirirken, surlar ve burçlar da büyük zarar görecektir. Yangından patlayan taşların vaziyeti hisara harap bir görüntü verecektir. Kuruluşunun ardından ilk sakinlerinin mücahitler ve akıncı kuvvetleri olduğu dikkate alındığında, mahallenin teşekkülünde ilk iskân edilenler hakkında çok yeterli bilgi bulunamamaktadır. İstanbul’un fethi hazırlıkları sırasında Kocaeli Sancağı’ından getirilen 200 askerin Anadoluhisarı’nda iskân edilen ikinci nüfusu oluşturduğu bilinmektedir.
Anadoluhisarı Nerede ve Nasıl Gidilir?
İstanbul Anadolu yakasında Beykoz ilçesi içerisinde boğaz kıyısında yer alan Anadolu hisarı kendisiyle aynı ismi taşıyan Anadoluhisarı Mahallesinde bulunur. Vapur iskeleside bulunan bölgeye A. Kavağı – Üsküdar, Bebek – Emirgan, Boğaz Hattı – kış, Çengelköy – İstinye vapur hatlarıyla gidilebilir.
Ayrıca Hekimbaşı – Çayırbaşı İETT otobüsleri ve Üsküdar – Beykoz dolmuş seferleri ile bölgeye gitmek mümkün.
