Roma İmparatorlarından Augustus tarafından Kybele ve Men kutsal alanının üzerine muhtemelen İ.Ö.25-20 yıllarında yapılmıştır. 36 x 54.82 m boyutlarındaki mermer tapınak, 2m yüksekliğindeki çok basamaklı bir podyum üzerinde durmaktadır. Kısa kenarlarında 8m, uzun kenarlarında 15 er ion sütunun yer aldığı pseudodipte ros planlı yapı batıya yöneliktir. İç yapı (Naos) üç bölümlü olup, arka bölüm de duvarlar (Antalar) arasında 2, giriş tarafında (Pronaos) ise antaların önünde 4 Korinth sütunu yer almaktadır.
Tapınak Augustus’un yaptığı işleri aktaran kitabeleri ile önem taşır. Aynı konuyu içeren latince yazıtların pisi dia antiocheia’sında (Yalvaç), Yunanca yazıtların ise Frigya Apollonia’sın da (Uluborlu) ele geçmesine karşın Augustus Tapınağı yazıtlarını en iyi korunmuş olanıdır. Dünyada Ankara Anıtı (Monumentum Ankyranum) olarak bilinen ve “Index Rerum Gestarum” adlı bu kaynak tapınağın duvarlarına Yunanca ve Latince olarak iki dilde yazılmıştır. Latince yazıtlar Pronaos’taki anta iç ve uç duvarlarına, Yunanca yazıtlar ise Naos’un güneybatı dış duvarına Augustus’un ölümünden sonra yazılmıştır.
Hristiyanların tapınağı kiliseye çevirerek cellanın güney duvarına üç pencere açmış Naos’un arkasına yer altında Tonozlu bir mekan (Cryptos) inşa etmişlerdir. Ankara İ.S. II.yüzyıl sonlarında Türkler tarafından alınmış, Hacı Bayram Camii, tapınağın kuzeybatı köşesine bağlantılı olarak 15.nci yüzyılda inşa edilmiştir. 1834 yılında Cellanın kuzeybatı duvarının tahrip olmasına karşın, büyük kapı, Cella ve Pronaos ile tapınak günümüze kadar korunabilmiştir. Tapınak, Fransız Ch.Texier ve G.Perrot ile alman M.Schede ve D.Krencker’in yaptığı incelemelerden sonra arkeolojik kazılar Dr. Hamit Z.Koşay tarafından yürütülmüştür.
